Boże Ciało, czyli uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa, to jedno z najważniejszych świąt w Kościele katolickim. Uroczystości ku czci Najświętszego Sakramentu rozpoczynają się w drugi czwartek po Zielonych Świątkach i trwają przez całą oktawę. Istnieją rozbieżne dane co do początków tego święta. Jedno ze źródeł wskazuje na rok 1246 i belgijską miejscowość Liège jako miejsce pierwszych obchodów. Inne źródła podają rok 1264, kiedy to święto zostało oficjalnie wprowadzone do kalendarza liturgicznego po objawieniu, jakiego doznała błogosławiona Julianna z Cornillon – zakonnica, której ukazała się hostia splamiona krwią.
Pierwsze polskie obchody
W Polsce pierwsze obchody Bożego Ciała miały miejsce w Krakowie w 1320 roku.
To właśnie tam, po uroczystościach kościelnych, na rynek zaczęła wkraczać postać Lajkonika – mężczyzny przebranego za tatarskiego chana, biegnącego na drewnianym koniku przyozdobionym haftowanym materiałem. Towarzyszy mu pochód flisaków, czyli tzw. włóczków. Zgodnie z legendą, zwyczaj ten nawiązuje do najazdu Tatarów, który miał nastąpić właśnie w dniu Bożego Ciała. Flisacy mieli stawiać najeżdżającym tatarom największy opór.
Zwyczaje
Współcześnie święto to obchodzone jest w każdej parafii. Po uroczystej Mszy Świętej wyrusza procesja, która zatrzymuje się przy czterech ołtarzach zbudowanych przez wiernych. Centralne miejsce zajmuje Najświętszy Sakrament w monstrancji niesionej przez kapłana. Towarzyszą mu wierni, często ubrani w stroje regionalne, niosący obrazy, rzeźby, kościelne wstęgi i chorągwie. W procesji uczestniczą również przedstawiciele różnych organizacji, prezentując swoje znaki i proporce. Dziewczynki, kroczące w uroczystym szyku, sypią kwiatki. Trasa procesji – zwłaszcza przy ołtarzach – jest starannie udekorowana kwiatami, gałązkami i brzozowymi drzewkami. Według tradycji, zabranie choćby jednego listka do domu miało chronić przed nieszczęściami. Jeśli ktoś nie zna tego zwyczaju, warto go wypróbować…
Boże Ciało na Kaszubach
Z okazji Bożego Ciała Kaszubi obficie przystrajają świątynie, domy, ulice i przydrożne ołtarze gałęziami brzozy i lipy. Później kobiety zabierają je do swoich ogrodów lub rozrzucają na polach, wierząc, że chronią one przed szkodnikami i zwiększają plony. Boże Ciało przypada w okresie największego rozkwitu przyrody i intensywnej wegetacji.
W oktawę Bożego Ciała w kościołach święci się wianki wykonane z polnych ziół – macierzanki, rozchodnika, tymianku i stokrotek. Przypisuje się im wyjątkową moc, szczególnie skuteczną w leczeniu ludzi i zwierząt. Dlatego też przechowuje się je przez cały rok. Paląc okruchy ziół, okadzano bydło i dom – dym miał chronić przed urokami, pożarami i piorunami.
Kwiatki z wianka wkładano do pierwszego snopka zboża – miały odstraszać myszy i zabezpieczać przed uderzeniem pioruna.
Kaszubi mają również związane z tym świętem przysłowia:
„Na Bożè Cało możesz sę kąpac śmiało” oraz „Po Bożim Cele będzie Cepła Wiele”.
Oby się spełniły – na ciepło wszyscy czekamy.
Grażyna Bojarska-Dreher
Źródło: Święta w polskim domu – Joanna Łagoda, Maja Łagoda-Marciniak, Anna Gotowiec oraz Rok obrzędowy na Kaszubach – Longin Malicki
